Zatrucie pokarmowe – objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia

Opublikowano 20.01.2025

Autor Redakcja Medunit.pl

Zatrucie pokarmowe – objawy  przyczyny i skuteczne metody leczenia

Zatrucia pokarmowe są bardzo powszechnym zjawiskiem w społeczeństwie. Objawy zatrucia pokarmowego wynikają ze spożycia żywności zawierającej toksyny bakteryjne lub toksyny chemiczne. Zanieczyszczenie pokarmu, jego niewłaściwe przechowywanie bądź przyrządzenie może spowodować dostanie się toksyn do naszego organizmu. Objawy zatrucia pokarmowego trwają zazwyczaj krótko, jednak mogą prowadzić do poważnych powikłań u małych dzieci, osób starszych i z niedoborami odporności.

Zatrucie pokarmowe - co to?

Zatrucia pokarmowe to zespoły objawów, które pojawiają się w wyniku spożycia jedzenia zawierającego najczęściej bakterie lub wyłącznie toksyny bakteryjne. W rzadkich przypadkach zatrucie pokarmowe może zostać wywołane przez pasożyty lub toksyny chemiczne.

W zależności od bakterii i rodzaju toksyny objawy pojawiają się zwykle w przeciągu 6-36 godzin po spożyciu skażonego pokarmu. Jednak ten czas jest różny w zależności od toksyny lub bakterii.

Bakterie lub ich toksyny powodują podrażnienie oraz stan zapalny błony śluzowej żołądka i jelit. Stan zapalny przyczynia się do zwiększenia przepuszczalności ścian przewodu pokarmowego dla wody, wskutek czego dochodzi do wystąpienia wymiotów oraz biegunki (zapalenie nasila perystaltykę jelit)

Najczęstsze przyczyny zatruć pokarmowych w Polsce to bakterie takie jak:

  • Salmonella,

  • Campylobacter,

  • Shigella (pałeczka czerwonki),

  • Escherichia coli,

  • Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty),

  • Clostridium botulinum (laseczka jadu kiełbasianego),

  • Listeria monocytogenes.

Zatruciom pokarmowym sprzyja cieplejsza pora roku z uwagi na szybszy rozwój bakterii w produktach spożywczych, jednak może do nich dochodzić o dowolnej porze roku.

Do największej liczby zatruć pokarmowych dochodzi w wyniku spożycia nieświeżych wyrobów cukierniczych zawierających kremy, lodów przygotowanych na drodze nieprzemysłowej, wyrobów garmażeryjnych z majonezem oraz wszelkich potraw z jajek, mięsa, ryb i przede wszystkim konserw.

Generalnie wszelka żywność pochodzenia zwierzęcego czy zawierająca surowe warzywa stanowi czynnik ryzyka zatrucia pokarmowego.

Zobacz także: Grypa żołądkowa - objawy. Jak długo chory zaraża?

Zatrucie pokarmowe - ile trwa?

Czas trwania zatrucia pokarmowego w dużej mierze zależy od bakterii bądź toksyny odpowiedzialnej za wystąpienie objawów. W przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego przez toksyny Gronkowca złocistego objawy ustępują zwykle po 24-48 godzinach, z kolei zatrucie Campylobacter to już 2-10 dni, Salmonella - 4-7 dni, E.coli - 5-10 dni, a w zatruciu toksynami bakterii Listeria czy pałeczki jadu kiełbasianego (C. botulinum) czas utrzymywania się objawów jest zróżnicowany.

Należy podkreślić, że w sytuacji zatrucia jadem kiełbasianym czy toksynami bakterii E. coli konieczna jest hospitalizacja w celu ograniczenia rozwoju groźnych dla życia powikłań.

Zatrucie pokarmowe - objawy

Najczęściej spotykane objawy zatrucia pokarmowego (jaka sama nazwa wskazuje - głównie ze strony przewodu pokarmowego) to:

  • dolegliwości żołądkowo-jelitowe, tj. biegunka, nudności czy wymioty;

  • silne bóle brzucha;

  • gorączka;

  • bóle głowy;

  • bóle mięśniowe;

  • znaczne osłabienie.

Ponadto zatrucie jadem kiełbasianym może prowadzić do wystąpienia objawów neurologicznych. Wynika to z działania, jakie ma toksyna botulinowa. Po dostaniu się do organizmu blokuje ona receptory w zakończeniach nerwowych, które są obecne na mięśniach szkieletowych, wskutek czego niemożliwy staje się ich skurcz. Prowadzi to do pojawienia się takich objawów jak zaburzenia widzenia, opadanie powiek, zatrzymanie moczu czy w skrajnych przypadkach porażenia mięśni oddechowych. Konieczna jest jak najszybsza pomoc lekarska (teleporada w Medunit ).

Z kolei spożycie pokarmu zawierającego bakterię E. coli, a dokładniej odmianę O157:H7 może stanowić także zagrożenie życia. Toksyna, jaką wytwarza, może spowodować rozwój tzw. zespołu hemolityczno-mocznicowego (HUS). Powikłanie to jest szczególnie niebezpieczne u dzieci i może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek.

Istotnym powikłaniem zatrucia i jego objawów, czyli biegunki i wymiotów może skrajne odwodnienie, którego skutkiem mogą być zaburzenia świadomości.

Zobacz także: Jakie leki wypisuje lekarz rodzinny? Przegląd najważniejszych zasad

Zatrucie pokarmowe a gorączka

Gorączka, czyli temperatura ciała powyżej 38°C może być jednym z objawów zatrucia pokarmowego.

Wirusowe zatrucie pokarmowe - objawy

Wirusowe zatrucia pokarmowe to potoczna nazwa na ostre nieżyty żołądkowo-jelitowe, których główną przyczyną są infekcje takimi wirusami jak norowirusy, astrowirusy, rotawirusy czy adenowirusy.

Do głównych objawów infekcji wirusowej przewodu pokarmowego należą:

  • wymioty,

  • ból brzucha,

  • biegunka (najczęściej wodnista),

  • gorączka.

Infekcja wirusowa zwykle ustępuje w ciągu 7 dni i nie prowadzi do wystąpienia poważnych powikłań.

Zobacz także: Jak zatrzymać biegunkę? Skuteczne metody i domowe sposoby na ulgę

Co na zatrucie pokarmowe? Jak leczyć zatrucie pokarmowe?

Leczenie zatruć pokarmowych w dużej mierze zależy od nasilenia objawów oraz przyczyny zatrucia pokarmowego. Jednak w większości sytuacji podawanie określonych leków nie jest konieczne.

Przede wszystkim należy zadbać o właściwe nawodnienie organizmu. Przyjmowanie płynów i elektrolitów jest kluczowe z uwagi na ich znaczącą utratę w trakcie wymiotów czy biegunki. W przypadku wymiotów należy podawać często małe ilości płynów. Pozwala to też zapobiec ciężkiemu odwodnieniu. Jeżeli takowe wystąpi, konieczne jest leczenie szpitalne i podawanie płynów drogą dożylną.

Zatrucie bakteryjne może wymagać zastosowania antybiotyków, szczególnie jeśli objawy nie ustąpiły po kilku dniach, a także, gdy dotyczy ono osób z wieloma chorobami przewlekłymi czy osłabioną odpornością, które mają wysokie ryzyko powikłań.

Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe żywienie. Zaleca się stosowanie diety opartej na gotowanej skrobi (ziemniaki, makaron) i kaszach. Pacjent powinien jeść to, na co ma ochotę, jednak z wyłączeniem produktów ciężkostrawnych. Polecane są: gotowane mięso i warzywa, zupy, jogurty czy banany. Posiłki powinny być spożywane w małych objętościach.

Leki przeciwbiegunkowe można zastosować wyłącznie u osób dorosłych z prawidłową odpornością i tylko w przypadku wodnistej i przebiegającej bez gorączki biegunki. Nie wolno przyjmować popularnych leków na biegunkę (np. Stoperan), jeśli jest ona krwista i występuje gorączka, ponieważ może to wydłużyć czas trwania objawów zatrucia pokarmowego i zwiększyć ryzyko powikłań.

Zastosowanie probiotyków czy prebiotyków może skrócić czas trwania oraz nasilenie biegunki.

Leki na zatrucie pokarmowe. Jakie leki brać na zatrucie pokarmowe?

Leczenie zatrucia pokarmowego zależy głównie od stopnia nasilenia objawów i przyczyny dolegliwości. W większości przypadków stosowanie leków nie jest jednak niezbędne.

Najważniejsze jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia organizmu. Uzupełnianie płynów i elektrolitów jest istotne ze względu na ich znaczne straty podczas wymiotów i biegunki, co pomaga uniknąć poważnego odwodnienia. Warto sięgnąć po dostępne w aptekach bez recepty preparaty nawadniające tj. Orsalit czy Gastrolit. W celu absorpcji i wyeliminowania toksyn z naszego przewodu pokarmowego można zastosować preparaty zawierające węgiel aktywowany.

Włączenie antybiotyku jest konieczne wyłącznie, jeśli objawy po kilku dniach wciąż się utrzymują lub jeżeli biegunka jest krwista i przebiega z gorączką. W tej sytuacji schemat leczenia jest identyczny jak w przypadku zakażeń bakteryjnych (ostrej biegunki infekcyjnej). Stosowane są antybiotyki takie jak ciprofloksacyna czy azytromycyna.

Leki przeciwbiegunkowe można stosować jedynie u dorosłych z prawidłową odpornością i wyłącznie w przypadku wodnistej biegunki bez gorączki. Nie zaleca się przyjmowania popularnych środków, takich jak Stoperan, gdy biegunka ma charakter krwisty lub towarzyszy jej gorączka, ponieważ może to wydłużyć przebieg choroby i zwiększyć ryzyko powikłań.

Na bóle brzucha związane z zatruciem pomocne mogą okazać się dostępne bez recepty w aptekach leki rozkurcze np. No-Spa czy Buscopan.

Krople żołądkowe na zatrucie pokarmowe

Popularne krople żołądkowe zawierają wyciągi z ziela dziurawca, nalewkę z korzenia kozłka lekarskiego, nalewkę z liści mięty pieprzowej, nalewkę gorzką z korzeni goryczki, a także liście bobrka i owocnię pomarańczy gorzkiej.

Działają one rozkurczowo, przeciwbólowo, jak również przeciwbakteryjnie oraz redukują wzdęcia. Sprawdzają się we wszelkich zaburzeniach trawienia czy niestrawności związanej m.in. z zatruciami pokarmowymi.

Zatrucie pokarmowe - jak leczyć domowymi sposobami?

Aby skutecznie leczyć zatrucie pokarmowe, kluczowe jest odpowiednie nawodnienie. Biegunka i wymioty powodują utratę wody oraz elektrolitów, takich jak sód i potas. W celu przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej warto pić rozcieńczone roztwory z cukrem, glukozą lub miodem, rozcieńczone soki a przy większym odwodnieniu dodać odrobinę soli.

Bardzo ważny jest także odpoczynek oraz spożywanie lekkostrawnych produktów, niedziałających drażniąco na śluzówkę żołądka i jelit.

Zatrucie pokarmowe - co jeść?

Po zadbaniu o właściwe nawodnienie i uzupełnienie utraconych płynów, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na żywienie. Zalecana przez lekarzy dieta dla osób zmagających się z zatruciem pokarmowym składa się przede wszystkim z produktów spożywczych zawierających skrobię (ziemniaki, makaron) i kaszę w formie gotowanej.

Wśród innych produktów wymieniane są też krakersy, banany, jogurty, zupy, gotowane mięso oraz warzywa. Generalnie, póki liczba luźnych wypróżnień nie zmniejszy się, należy stosować dietę lekkostrawną, unikając smażonych i tłustych potraw.

Banan na zatrucie pokarmowe - czy można?

Banany są często zalecane jako element diety dla osób z zatruciem pokarmowym. To produkt lekkostrawny, nieobciążający żołądka i przewodu pokarmowego. Ponadto są one cennym źródłem potasu, jednego z elektrolitów traconego podczas wymiotów i biegunki. Zatem spożycie bananów pozwala wyrównać jego poziom w organizmie.

Banany, dzięki wysokiej zawartości pektyn wspomagają regulację wypróżnień i zagęszczają stolce, dzięki czemu szybciej możemy poradzić sobie z biegunką. Zawierają także mnóstwo węglowodanów, które pozwalają odzyskać utraconą energię podczas zatrucia.

Miód na zatrucie pokarmowe - czy można?

Miód z uwagi na swoje właściwości antybakteryjne i łagodzące podrażnienie śluzówki może wspierać organizm w zwalczaniu infekcji, a także zmniejszać uczucie bólu brzucha. Ponadto wspiera odbudowę mikroflory jelitowej i regenerację błony śluzowej jelit.

Co pić przy zatruciu pokarmowym?

Aby właściwie leczyć zatrucie pokarmowe, należy przede wszystkim zadbać o nawodnienie organizmu. Podczas biegunki i wymiotów tracimy duże ilości wody oraz niezbędnych elektrolitów tj. sód czy potas. Dlatego o regenerację gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu możemy zadbać np. popijając rozcieńczony roztwór z cukrem, glukozą lub miodem, a w przypadku większej utraty płynów również z dodatkiem niewielkiej ilości soli kuchennej.

Warto pamiętać, że w aptekach znajdziemy dostępne z bez recepty roztwory wieloelektrolitowe, którymi są Orsalit, Hydronea czy Gastrolit. Zawierają one wszystkie niezbędne elektrolity, dzięki czemu możemy szybciej uzupełnić ich utratę w wyniku zatrucia.

Kisiel na zatrucie pokarmowe

Kisiel z uwagi na swoją śluzowatą, ale też gładką konsystencję, która ma działanie ochronne na podrażnioną przez toksyny błonę śluzową żołądka oraz jelit. Ponadto zawiera on lekkostrawne węglowodany, które dostarczają utraconą podczas zatrucia energię. Dzięki zawartości wody wspomaga również nawodnienie organizmu.

Zioła na zatrucie pokarmowe

Sprawdzonymi ziołami stosowanymi w łagodzeniu objawów zatruć pokarmowych są m.in. rumianek (herbata z rumianku), mięta, rzepik, krwawnik, pięciornik czy owoc borówki czernicy.

Zatrucie pokarmowe a objawy - po jakim czasie?

Czas pojawienia się objawów jest zależny od czynnika, jaki spowodował zatrucie pokarmowe. Średni czas wystąpienia symptomów zatrucia pokarmowego wynosi odpowiednio w przypadku:

  • Salmonella - 6 godzin do 6 dni;

  • Shigella - od 1-2 dni do nawet 7 dni;

  • Escherichia coli - zwykle 3-4 dni;

  • Staphyloccocus aureus - bardzo szybko, bo już po 30 minutach do maksymalnie 8 godzin;

  • Bacillus cereus - od 30 minut do 15 godzin;

  • Campylobacter - 2 do 5 dni;

  • Clostridium botulinum (pałeczka jadu kiełbasianego) - zazwyczaj 18 do 36 godzin.

Dieta po zatruciu pokarmowym

Dieta po zatruciu pokarmowym powinna opierać się na produktach lekkostrawnych, które nie są drażniące na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Zaleca się spożywanie produktów gotowanych z wysoką zawartością skrobii (ziemniaki, makaron, ryż), kaszy, a także bananów, krakersów, zup, jogurtów, oraz gotowanego mięsa czy warzyw.

Zatrucie pokarmowe a karmienie piersią

Nie ma przeciwwskazań dotyczących karmienia piersią, w sytuacji, gdy kobieta karmiąca doświadcza zatrucia pokarmowego.

FAQ Zatrucie pokarmowe

Lek No-Spa jest dostępny w aptekach bez recepty i zawiera substancję czynną drotawerynę. Działa ona spazmolitycznie, prowadząc do rozkurczu mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego. W ten sposób, poprzez działanie rozkurczowe redukuje napięcie i częściowo łagodzi ból brzucha związany z biegunką lub wymiotami. W aptekach znajdziemy opakowania: 10, 20 lub 40 tabletek; zawierających 40 mg drotaweryny. Koszt zakupu to ok. 10-23 zł.

W aptekach możemy znaleźć wiele dostępnych bez recepty preparatów, które pomagają łagodzić objawy zatrucia pokarmowego.

Bardzo dobrze znane pacjentom są leki rozkurczowe np. No-Spa czy Buscopan

W celu eliminacji toksyn z żołądka czy jelit możemy sięgnąć po węgiel aktywowany, który absorbuje obecne tam toksyny i ułatwia ich eliminację z organizmu.

Warto też pomyśleć o zakupie roztworów wieloelektrolitowych tj. Orsalit, Gastrolit czy Hydronea, które uzupełniają niedobór wody i elektrolitów, utraconych podczas biegunki czy wymiotów.

Bez recepty można także zakupić probiotyki (Enterol, Dicoflor), które łagodzą przebieg biegunki i wspierają odbudowę flory bakteryjnej jelit.

Nie, zatruciem pokarmowym nie można zarazić się od drugiej osoby. Aby ono wystąpiło, musi dojść do spożycia żywności zawierającej toksyny lub drobnoustroje.

Aby zapobiegać zatruciom pokarmowym, należy przestrzegać zasad higieny: dokładnie myć ręce, warzywa i owoce, przechowywać żywność w odpowiednich temperaturach, unikać spożywania surowych lub niedogotowanych produktów oraz zawsze sprawdzać daty ważności.

Najczęściej zatrucia pokarmowe powodują surowe lub niedogotowane mięso (zwłaszcza drób), ryby, owoce morza, niepasteryzowane mleko, jajka, przetwory mleczne, a także nieumyte owoce i warzywa.

Większość przypadków zatrucia pokarmowego ustępuje samoistnie w ciągu 1-3 dni. Wizyta u lekarza jest zalecana w przypadku silnych objawów, takich jak odwodnienie, wysoka gorączka, krew w stolcu, uporczywe wymioty lub brak poprawy po kilku dniach.

Bibliografia

  • https://www.gov.pl/web/psse-wabrzezno/latem-uwazaj-na-zatrucia-pokarmowe
  • https://www.gov.pl/web/psse-koszalin/zatrucia-pokarmowe
  • https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/food-poisoning/symptoms-causes/syc-20356230
  • https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21167-food-poisoning
  • https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/food-poisoning
  • https://www.health.com/food-poisoning-7553716
  • Inni czytali również
    Jak zatrzymać biegunkę? Skuteczne metody i domowe sposoby na ulgę
    Jak zatrzymać biegunkę? Skuteczne metody i domowe sposoby na ulgę

    Biegunka to częsta przypadłość, która może pojawić się w przebiegu wielu chorób, nietolerancji pokarmowych lub jako skutek uboczny działania leków. Jest to stan, w którym pacjent oddaje stolce o zbyt luźnej konsystencji oraz z większą częstotliwością. Leczenie dolegliwości zwykle jest uzależnione od przyczyny, jednak zawsze należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu chorego oraz diecie.

    Artykuł
    20.01.2025
    Czy Medunit jest bezpieczny? Jak funkcjonuje przychodnia?
    Czy Medunit jest bezpieczny? Jak funkcjonuje przychodnia?

    Medunit jest przychodnią Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), która oferuje świadczenia refundowane w ramach NFZ (Narodowego Funduszu Zdrowia). Pacjent ma możliwość umówienia wizyty zarówno stacjonarnie w placówce Medunit przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 5 w Gdańsku, jak i konsultacji online  poprzez aplikację mobilną.W Medunit pracuje wykwalifikowany personel z szeroką wiedzą medyczną. Wystarczy rejestracja w aplikacji Medunit i wypełnienie formularza medycznego, a pacjent uzyskuje nieograniczony dostęp do recept elektronicznych oraz konsultacji online. Co ważne, konsultacja z lekarzem jest możliwa z dowolnego miejsca. 

    Artykuł
    05.02.2025
    Lekarz i ludzie w kolejce w prychodni
    Jak zmienić przychodnię? Poradnik 2025

    Każda osoba ubezpieczona, a także dzieci, kobiety w ciąży i bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy mają prawo do bycia objętymi opieką przychodni w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Co jednak w sytuacji, gdy nie odpowiada nam jakość usług świadczonych przez lekarzy aktualnej przychodni? Istnieje możliwość dokonania jej zmiany - zarówno stacjonarnie, jak i online.Możesz zmienić swoją dotychczasową przychodnię na Medunit online - wystarczy pobrać aplikację, uzupełnić formularz i poczekać na weryfikację danych, która trwa maksymalnie 24 godziny.

    Artykuł
    13.01.2025
    Czy lekarz widzi wykupienie recepty? Co widzi lekarz w systemie pacjenta?
    Czy lekarz widzi wykupienie recepty? Co widzi lekarz w systemie pacjenta?

    Wprowadzenie e-recepty umożliwia lepszą kontrolę nad przepisywanymi lekami, zwiększa bezpieczeństwo farmakoterapii oraz poprawia efektywność opieki medycznej. Dodatkowo lekarz ma możliwość sprawdzenia, czy pacjent zrealizował receptę.

    Artykuł
    05.02.2025
    eKonsultacja z eReceptą za darmo na NFZ w aplikacji Medunit
    Pobierz aplikację Pobierz aplikację