Jak zatrzymać biegunkę? Skuteczne metody i domowe sposoby na ulgę

Przyczyny biegunki

Wymienia się 4 podstawowe mechanizmy powstawania biegunki:

• biegunka osmotyczna - spowodowana obecnością w świetle jelit substancji niewchłanialnych. Dochodzi do wydalania większej ilości stolców o wodnistej konsystencji. Najczęściej może być wywołana lekami, produktami spożywczymi (zawierającymi w swoim składzie m.in. sorbitol, mannitol, ksylitol), niedoborem laktozy czy zespołem krótkiego jelita;

• biegunka wydzielnicza - spowodowana aktywnym wydzielaniem do jelita dużych ilości soli, wody oraz innych substancji. Może być wynikiem defektów wrodzonych, działania toksyn bakteryjnych, guzów hormonalnie czynnych (VIP-oma, rakowiak) czy zaburzeń autoimmunologicznych;

• biegunka zapalna - spowodowana występowaniem przewlekłych zapalnych chorób jelit np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna, alergia pokarmowa, lamblioza;

• biegunka tłuszczowa - pojawia się najczęściej w zespołach złego wchłaniania trawienia (niewydolność trzustki, cholestaza). W trakcie biegunki tłuszczowej stolce są połyskliwe, maziste o gnilnym zapachu.

Ze względu na czas trwania, wyróżnia się biegunkę ostrą (do 14 dni), przetrwała (od 14 do 30 dni) i biegunkę przewlekłą (powyżej 30 dni).

Biegunka ostra – najczęstsze przyczyny

O biegunce ostrej mówimy, gdy objawy utrzymują się do 2 tygodni. Większość przypadków ostrej biegunki jest spowodowanych infekcją i ma charakter samoograniczający się.

Do czynników powodujących biegunkę ostrą należą:

• wirusy, które są przenoszone drogą kropelką lub występują w skażonych produktach spożywczych czy w wodzie;

• bakterie obecne w pożywieniu i wodzie np. pałeczki Salmonella;

• pierwotniaki (np. Cryptosporidium, Giardia, Cyclospora, Entamoeba), zakażenia pasożytnicze;

• toksyny, np. zatrucie alkoholem;

• niektóre produkty spożywcze, np. spożycie niepasteryzowanego mleka, surowego lub niedogotowanego mięsa, ryb;

• leki.

Etiologie niezakaźne są bardziej prawdopodobne u pacjentów z utrzymującymi się objawami i biegunkami, które stają się przewlekle.

Biegunka a zatrucia pokarmowe

Zatrucie pokarmowe to schorzenie o ostrym przebiegu, najczęściej wywołane zakażeniem bakteryjnym lub toksynami znajdującymi się w pożywieniu. Za największą liczbę zatruć pokarmowych w Polsce są odpowiedzialne bakterie należące do rodzaju Campylobacter. Występują one powszechnie w drobiu oraz w innych gatunkach mięsa. Do pozostałych czynników powodujących zatrucia pokarmowe zalicza się: Salmonella, jad kiełbasiany, gronkowiec złocisty, Bacillus cereus i inne.

W trakcie zatrucia pokarmowego można zaobserwować u siebie poniższe objawy:

• biegunka;

• silny ból brzucha;

• wzdęcia;

• wymioty;

• gorączka, dreszcze, ból głowy, osłabienie organizmu.

Biegunka po antybiotyku i innych lekach

Biegunka po antybiotyku najczęściej występuje po tygodniu od rozpoczęcia przyjmowania leku. Zwykle jest ona spowodowana przejściowym zaburzeniem flory bakteryjnej jelit i w większości przypadków ma łagodny przebieg.

Cięższy przebieg biegunki poantybiotykowej jest zazwyczaj spowodowany zakażeniem Clostridium difficile, a w grupie ryzyka znajdują się osoby powyżej 65. roku życia, zwykle leczone szpitalnie po przyjęciu antybiotyków o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego.

W niektórych sytuacjach biegunka może się pojawić jako działanie niepożądane leków, takich jak m.in.: leki antyarytmiczne, leki hipotensyjne, NLPZ, teofilina, niektóre leki przeciwdepresyjne oraz leki zobojętniające kwas solny.

Zobacz także: Grypa żołądkowa - objawy. Jak długo chory zaraża?

Objawy biegunki

Biegunkę charakteryzuje częste oddawanie stolca o nadmiernie luźnej konsystencji, 3 lub więcej razy na dobę. Charakter objawów może zasugerować nam, czy dolegliwość ma swoje źródło w jelicie cienkim, czy w grubym oraz jaka jest etiologia biegunki.

Biegunka pochodząca z jelita cienkiego, zwykle jest wodnista, o dużej objętości i jest powiązana ze skurczami brzucha, wzdęciami oraz gazami. Dodatkowo można zaobserwować gorączkę lub utratę masy ciała, gdy biegunka jest nadmiernie uporczywa.

Zaburzenia jelita grubego objawiają się częstymi, regularnymi, o małej objętości i w niektórych przypadkach bolesnymi wypróżnieniami. Dodatkowo u niektórych chorych występuje gorączka oraz krwawe lub śluzowe stolce.

Kiedy z biegunką iść do lekarza?

Choć w większości przypadków biegunka ma charakter samoograniczający się i nie wymaga żadnego leczenia, istnieją sytuacje, gdy konieczna jest konsultacja lekarska w celu dokładniejszej diagnostyki. Dorosły pacjent powinien odwiedzić lekarza gdy:

• objaw biegunki utrzymuje się dłużej niż 2-3 dni;

• występują objawy odwodnienia organizmu np. nadmierne pragnienie, niewielka ilość lub brak oddawanego moczu albo oddawanie moczu o ciemnym zabarwieniu, wyraźne osłabienie, ból i zawroty głowy;

• pojawiają się silne bóle brzucha lub odbytu;

• występuje krew w stolcu lub stolce o bardzo ciemnym, wręcz czarnym, zabarwieniu (smoliste stolce);

• występuje gorączka powyżej 38ᵒC, która utrzymuje się ponad 3 dni.

Przychodnia Medunit działa online i stacjonarnie, a podczas konsultacji, ubezpieczeni pacjenci mogą otrzymać leczenie czy skierowania na badania (jeśli stan zdrowia tego wymaga).

Sposoby na biegunkę. Jak zatrzymać biegunkę szybko i skutecznie?

Leczenie chorych z biegunką powinno rozpoczynać się od zastosowania ogólnych środków uzupełniających płyny oraz utrzymania odżywienia z dostosowaniem diety, jeśli to konieczne. Gdy objawy są uciążliwe pacjenci mogą skorzystać z objawowej terapii farmakologicznej.

Nawadnianie doustne jest najważniejszym elementem terapii. Zaleca się przyjmowanie roztworów zawierających wodę, cukier i sól drogą doustną. Przykładowo mogą być to rozcieńczone soki owocowe, smakowe napoje bezalkoholowe, buliony, zupy.

Leki na biegunkę

• Doustne roztwory nawadniające - w aptece bez recepty można otrzymać preparaty w formie saszetek z proszkiem lub tabletek musujących np. Orsalit

• Leki zwalniające motorykę jelit np. Laremid, Stoperan - ich stosowanie jest wskazane jedynie w łagodnych przypadkach biegunki występującej bez gorączki, silnych bólów brzucha czy domieszki krwi w kale

• Leki zapierające - np. węgiel leczniczy (niespecyficzny adsorbent, który wiąże gazy jelitowe, bakterie, toksyny, białko oraz wiele leków), diosmektyd (wykazuje właściwości powlekające błonę śluzową przewodu pokarmowego)

• Antybiotyki - powinny być dobrane w zależności od etiopatogenezy oraz patomechanizmu biegunki. Antybiotyki nie powinny być stosowane w przypadku każdej biegunki ze względu na niepotwierdzoną skuteczność i możliwości wystąpienia działań niepożądanych

• Probiotyki i prebiotyki - podawane doustnie preparaty zawierające np. wyselekcjonowane kultury bakteryjne czy substancje takie jak np. laktuloza, guma arabska, galaktooligosacharydy, fruktooligosacharydy (probiotyki)

• Leki rozkurczowe - gdy występowaniu biegunki towarzyszą bolesne skurcze brzucha

Probiotyki na biegunkę – jak zapobiegać?

Probiotyki to wyselekcjonowane kultury bakteryjne, najczęściej Lactobacillus GG lub drożdże Saccharomyces boulardii, których zadaniem jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez właściwości immunomodulacyjne i zapewnienie prawidłowej flory fizjologicznej w jelitach.

Leczenie biegunki przewlekłej

Biegunka przewlekła jest stanem chorobowym, zwykle utrzymującym się ponad 30 dni. Leczenie jest uzależnione od przyczyny występowania dolegliwości.

Gdy biegunka jest spowodowana nietolerancją lub alergią pokarmową, należy wyłączyć dany składnik z diety. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego choroby podstawowej.

Domowe sposoby na biegunkę

Istnieje wiele domowych sposobów, które mogą wspomóc terapię biegunki. Najważniejszym elementem terapii jest zapobieganie odwodnienia organizmu. Uznaje się, że po każdej wizycie w toalecie, chory powinien przyjąć od 350 do 700 ml płynów.

Warto pamiętać, że nie powinno się nawadniać samą wodą, gdyż nie posiada ona potrzebnych elektrolitów. Można wykorzystać do tego musy i kompoty jabłkowe, klarowne zupy, roztwory cukrowo- elektrolitowe przygotowane w domu lub odpowiednie preparaty dostępne w aptece bez recepty.

Oprócz odpowiedniego nawadniania się, zaleca się włączenie odpowiedniej odżywczej diety, aby ułatwić odnowę enterocytów (komórek absorpcyjnych kosmków jelitowych).

Co jeść przy biegunce?

W trakcie występowania biegunki ważne jest, aby w pierwszej kolejności zadbać o prawidłowe nawodnienie i uzupełnić niedobory elektrolitowe. Po 3-4 godzinach od rozpoczęcia nawodniania można wprowadzić żywienie doustne.

Choć w trakcie biegunki często apetyt jest obniżony, odpowiednie żywienie będzie sprzyjać odbudowie komórek ściany jelita. Dieta w trakcie biegunki powinna bazować na produktach lekkostrawnych takich jak m.in.: biały ryż, makaron, produkty mączne, ziemniaki, kasze ugotowane do miękkości, krakersy, banany, zupy, gotowane warzywa. Potrawy powinny być przygotowywane na parze lub gotowane w wodzie.

Dieta w przypadku biegunki przewlekłej powinna być uzależniona od jej rodzaju i przyczyny, dlatego w przypadku jej występowania warto zasięgnąć porady specjalisty - lekarza lub dietetyka. W przypadku nietolerancji pokarmowych, zwykle zaleca się zrezygnowanie ze spożywania tego rodzaju produktów (np. mleka i jego przetworów).

Łatwym sposobem na zapamiętanie produktów, które można spożywać w trakcie biegunki jest akronim BRAT:

• B (bananas) - banany;

• R (rice) - ryż;

• A (applesauce) - mus jabłkowy;

• T (toast) - tosty.

Powinno unikać się spożywania produktów takich jak:

• ostre przyprawy;

• ciężkostrawne, smażone pokarmy o dużej zawartości tłuszczu;

• nabiał (oprócz jogurtu);

• kawa, herbata, alkohol, napoje gazowane, soki;

• jajka, stek, wieprzowina i łosoś;

• niektóre warzywa, takie jak brokuły, kalafior i marchewki.

W miarę zmniejszania się objawów biegunki, można stopniowo wracać do normalnej diety.

Naturalne sposoby na biegunkę

Naturalne sposoby mogą być dobrym dodatkiem do odpowiedniego leczenia biegunki. Do popularnych sposobów zalicza się:

• zioła - rumianek, kora dębu lub krwawnik;

• kisiel z siemienia lnianego, kisiel ryżowy - działa osłonowo na żołądek i jelita;

• herbata czarna - zawiera garbniki, które mają właściwości ściągające oraz mają działanie ochronne na błonę śluzową żołądka i jelit;

• jogurt naturalny z żywymi kulturami bakterii - wspiera odbudowę mikrobiomu.

Jak zapobiegać biegunce?

Niektóre nawyki wprowadzone w życie mogą wspomóc zapobieganiu występowaniu biegunki, zwłaszcza tej występującej na podłożu infekcyjnym.

Zakażenie wirusowe i bakteryjne może być poprzedzone:

• spożywaniem zanieczyszczonej wody z kranu;

• niewłaściwym przygotowaniem mięsa, ryb czy owoców morza;

• niewłaściwym przechowywaniem żywności;

• niedogotowywaniem jedzenia;

• dzieleniem się przedmiotami osobistymi z chorymi osobami;

• jedzeniem żywności od ulicznych sprzedawców.

Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się czynników infekcyjnych, konieczne jest częste mycie rąk, za każdym razem po uścisku dłoni, po dzieleniu się przedmiotami, przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety.

Dostępne jest również szczepienie przeciwko rotawirusom, które jest przeznaczone dla wszystkich zdrowych niemowląt i dzieci od 6. do 24. miesiąca życia.

Jak zapobiegać biegunce podczas podróży?

Biegunka podróżnych to jeden z częstszych problemów zdrowotnych, który doświadczają turyści w trakcie swoich wyjazdów. Zapobieganie biegunce w trakcie podróży, zwłaszcza do miejsc o innym standardzie higieny, wymaga wdrożenia kilku ważnych zasad:

• warto zwracać uwagę na spożywaną wodę - zaleca się picie wody butelkowanej, oryginalnie zamkniętej, unikanie kostek lodu (może być przygotowany ze skażonej wody);

• należy ostrożnie wybierać jedzenie - surowe produkty takie jak owoce, warzywa czy mięso, mogą być źródłem dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Dodatkowo produkty mleczne i owoce morza mogą być bardziej podatne na zanieczyszczenie;

• konieczne jest częste mycie rąk oraz używanie środków do dezynfekcji;

• warto zadbać o prawidłową florę bakteryjną jelit, zarówno przed jak i w trakcie podróży, np. poprzez przyjmowanie probiotyków;

• przed podróżą do określonego miejsca warto sprawdzić zalecane szczepienia przeciwko chorobom przenoszonym przez żywność i wodę, np. dur brzuszny czy cholera.

Objawy biegunki podróżnych najczęściej ustępują samoistnie w ciągu 3-5 dni, w sytuacji wdrożenia odpowiedniego leczenia - nawet w 24-36 godzin.

Jakie są powikłania biegunki?

Najczęściej występującym powikłaniem w przebiegu biegunki są zaburzenia wodno-elektrolitowe. Nieleczona dolegliwość może doprowadzić do odwodnienia, które w ciężkich przypadkach może doprowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia takich jak m.in. niewydolność narządów, wstrząs czy śpiączka.

Czy z biegunki da się wyleczyć?

Biegunka jest zwykle uleczalna, jednak jej terapia i czas trwania objawów są uzależnione od przyczyny biegunki i nasilenia objawów. W przypadku małych dzieci, osób starszych i osób z osłabioną odpornością, odwodnienie powstałe na skutek uporczywej biegunki, może być wskazaniem do hospitalizacji.

Zobacz także: Krztusiec – objawy, diagnoza, leczenie. Co pomaga na krztusiec?

Bibliografia