Grypa - rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie

Rodzaje grypy

Wyróżniamy trzy typy wirusa grypy wywołujące chorobę u ludzi: A, B, C. Jednak to typy A i B odpowiedzialne są epidemiczne i najczęściej sezonowe zachorowania u ludzi.

Grypa typu A

Wywoływana jest przez wirusa grypy typu A. Najczęściej spotykana, charakteryzująca się krótkim okresem wylęgania wirusa (czas od zakażenia do pojawienia się objawów chorobowych). Duża zmienność antygenowa wirusa powoduje, że każdego roku konieczne jest przyjmowanie szczepionki przeciwko grypie (co roku szczepionki są dostosowywane do nowego szczepu wirusa grypy).

Wirus grypy typu A odpowiedzialny był za rozwój pandemii grypy w 2009 r. (dokładnie AH1N1) czy pandemii grypy w 1918 r. (tzw. grypa hiszpanka).

Grypa typu B

Wywoływana przez wirusa grypy typu B. Rzadziej spotykana niż grypa typu A (ok. 20% przypadków na całym świecie). Ten typ grypy charakteryzuje się podobnymi objawami do typu A, jednak przebieg choroby jest zwykle łagodniejszy. Co ciekawe, wirus grypy typu B jest w stanie przenosić się wyłącznie z człowieka na człowieka, w przeciwieństwie do typu A, który w określonych warunkach może przejść ze zwierzęcia na człowieka (np. grypa ptasia, świńska grypa).

Objawy grypy

Objawy grypy mogą na początku choroby przypominać objawy przeziębienia. Wynikają one ze zniszczenia komórek nabłonka dróg oddechowych, w których wirus grypy się namnaża. Typowe są objawy ze strony układu oddechowego, jak i tzw. ogólnoustrojowe. Należą do nich:

• kaszel;

• wysoka gorączka (nawet 39 stopni) o nagłym początku;

• bóle głowy;

• ból gardła;

• ból mięśni;

• katar;

• złe samopoczucie.

U większości osób objawy grypy ustępują po tygodniu, bez konieczności wdrożenia specjalnego leczenia. Należy jednak pamiętać, że u osób z obniżoną odpornością, osób cierpiących na choroby przewlekłe, osób starszych czy małych dzieci przebieg grypy może być znacznie cięższy. Ponadto powikłania grypy, tj. zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, mogą dotyczyć także młodych, pierwotnie zdrowych osób.

Pierwsze objawy grypy

Pojawienie się pierwszych objawów grypy następuje zazwyczaj po około 2 dniach od zakażenia. Objawy na początku nie pochodzą z układu oddechowego. Są to tzw. objawy ogólne, czyli wysoka gorączka, uczucie zimna, dreszcze, złe samopoczucie, ból głowy oraz ból mięśni i stawów.

Pozostałe objawy, czyli kaszel, ból gardła czy katar, pojawiają się po około 3 dniach trwania choroby.

Szczepienia na grypę

Szczepienia przeciwko grypie stanowią najskuteczniejszą metodę w zapobieganiu zachorowaniu na grypę oraz ciężkim powikłaniom. Ze względu na dużą zmienność wirusów grypy konieczne jest coroczne powtarzanie szczepienia, najlepiej przed rozpoczęciem sezonu grypowego.

Skuteczność szczepionki oceniana jest w okolicach 40-70%, co oznacza, że od 40 do 70% osób poddanych szczepieniu nie zachoruje. Jeżeli jednak zdarzy się zachorowanie, ma łagodniejszy przebieg i zmniejszone ryzyko powikłań - szczepionka zapewnia wysoką ochronę przed ciężkimi powikłaniami grypy.

Zaleca się, aby wykonywać szczepienia u wszystkich osób powyżej 6. miesiąca życia, u których nie stwierdza się przeciwwskazań. A jakie to są przeciwwskazania? Zaliczamy do nich reakcję anafilaktyczną (silna reakcja alergiczna) po podaniu szczepionki, ostrą infekcję oraz gorączkę.

Warto podkreślić, że szczepionki na grypę zawierają wyłącznie fragmenty wirusów, dlatego w żadnym wypadku nie są w stanie wywołać choroby u osoby, która przyjęła szczepionkę.

Aktualnie w Polsce na najbliższy sezon grypowy (2024/2025) dostępne są następujące szczepionki na grypę:

• Influvac Tetra - inaktywowana, podjednostkowa;

• Vaxigrip Tetra - inaktywowana, zawierająca rozszczepiony wirion wirusa grypy;

• Efluelda Tetra - inaktywowana, także zawierająca rozszczepiony wirion wirusa grypy.

Szczepionka na grypę - cena

Podczas najbliższego sezonu grypowego szczepionki przeciwko grypie podlegają refundacji w wysokości 50% lub są bezpłatne dla określonych grup.

Bezpłatne szczepionki na grypę przeznaczone są dla:

• dzieci i młodzieży od 6. miesiąca życia do ukończenia 18. roku życia (Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra);

• dorosłych w wieku powyżej 65 lat (Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra);

• kobiet w ciąży i w połogu (Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra).

Natomiast 50% refundacja szczepienia przeciwko grypie obejmuje:

• osoby dorosłe w wieku 18-64 lata (Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra) - koszt to ok. 26 zł;

• osoby dorosłe w wieku powyżej 60 lat (Efluelda Tetra) - koszt to ok. 82 zł (szczepionka wysokodawkowa).

Zobacz także: Grypa żołądkowa - objawy. Jak długo chory zaraża?

Grypa - leczenie

Większość osób chorych na grypę ma łagodne lub umiarkowane objawy choroby. Dlatego u tych osób zalecane jest leczenie objawowe polegające na odpoczynku, piciu dużej ilości płynów. W przypadku wysokiej gorączki lub silnego bólu głowy czy mięśni można sięgnąć po dostępne bez recepty leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (Apap, Pyralgina) lub przeciwzapalne (zawierające pochodne kwasu acetylosalicylowego np. ibuprofen). Kwas acetylosalicylowy nie powinien być jednak podawany osobom poniżej 12. roku życia z uwagi na ryzyko powikłań (Zespół Reye'a). Witamina C i rutozyd nie są skuteczne w leczeniu grypy.

Leczenie przeciwwirusowe, czyli ukierunkowane na wirusa grypy, dotyczy określonych grup chorych. Lekiem dostępnym wyłącznie na receptę (w formie tabletek) jest np. oseltamiwir. Zaleca się, by podawać go osobom z potwierdzonym wynikiem laboratoryjnym na obecność wirusa lub gdy jest uzasadnione kliniczne podejrzenie zakażenia u osób mających zwiększone ryzyko powikłań grypy i ciężkiego przebiegu choroby (osoby starsze, kobiety w ciąży, chorzy przewlekle, małe dzieci).

W takim wypadku lek powinien zostać podany jak najszybciej, jednak nie później niż 48 godzin od wystąpienia objawów choroby.

Leki na grypę

Do leków przeciwwirusowych, stosowanych w leczeniu grypy, należą: oseltamiwir, zanamiwir, peramiwir oraz beloksawir. Oseltamiwir jest jedynym dostępnym w formie tabletek i podawanym doustnie. Zanamiwir podaje się w inhalacji, a peramiwir dożylnie jednorazowo.

Leczenie przeciwwirusowe jest najbardziej skuteczne, jeśli zostanie rozpoczęte w ciągu 24-48 godzin po wystąpieniu objawów. Jest to szczególnie istotne u osób z grup ryzyka i ciężko chorych.

Klasyczne leczenie doustnymi preparatami zawierającymi oseltamiwir trwa 5 dni. Najczęściej jednak osoby chore (z łagodnymi lub umiarkowanymi objawami) zgłaszają się do lekarza w okresie ustępowania objawów grypy, dlatego nie jest konieczne zastosowanie u tych osób leków przeciwwirusowych.

Węgiel aktywny na grypę

Węgiel aktywny nie niszczy wirusów grypy ani nie łagodzi objawów choroby.

Leki na grypę na receptę

Do leków na grypę, dostępnych wyłącznie za okazaniem recepty w aptece, należą preparaty zawierające oseltamiwir. Nie podlegają one refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zaliczamy do nich:

• Ebilfumin - dawka leku od 30 do 75 mg, a koszt w przedziale cenowym 35-56 zł;

• Segosana - dawka leku od 30 do 75 mg, a koszt w przedziale cenowym 40-52 zł;

• Tamiflu - dawka leku od 30 do 75 mg, a koszt w przedziale cenowym 47-83 zł;

• Tamivil - dawka leku 75 mg, a koszt to ok. 58 zł.

Antybiotyk na grypę

Antybiotyki nie są skuteczne w leczeniu grypy, ponieważ jest to choroba wywoływana przez wirusy. Leczenie grypy oparte jest głównie na łagodzeniu objawów lub stosowaniu leków przeciwwirusowych w określonych grupach chorych.

Antybiotyki stosowane są wyłącznie w leczeniu chorób bakteryjnych. Mogą być one skuteczne w leczeniu powikłań grypowych, np. zapalenie płuc wywołane nadkażeniem bakteryjnym.

Zobacz także: Antybiotyk na zatoki - jakie są? Jak działają? Kiedy stosować?

Leki na grypę bez recepty

Aktualnie nie są dostępne bez recepty leki przeciwko wirusowi grypy. Natomiast bez recepty możemy zakupić leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe czy przeciwbólowe, łagodzące objawy grypy.

Zobacz także: Polacy nic sobie nie robią z choroby. Aż 7 na 10 rodaków łapie jesienne „choróbska” od innych

Ile trwa grypa?

Grypa zazwyczaj ustępuje samoistnie bez zastosowania jakiegokolwiek leczenia przyczynowego po około 3-7 dniach. Należy jednak pamiętać, że kaszel czy uczucie rozbicia mogą utrzymywać się 2 tygodnie lub nawet dłużej.

Grypa może trwać dłużej u osób starszych, z chorobami przewlekłymi czy małych dzieci (z niewykształconym jeszcze w pełni układem odpornościowym).

Powikłania po grypie

U większości chorych grypa ustępuję samoistnie po upływie 7 dni, rzadziej 2 tygodni. Jednak istnieją pewne grupy osób bardziej narażone na ryzyko wystąpienia poważnych powikłań grypy. Należy tu wymienić osoby starsze powyżej 65. roku życia, kobiety w ciąży, małe dzieci czy osoby z chorobami przewlekłymi.

Najczęstsze powikłania grypy obejmują:

• zapalenie płuc;

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;

• zapalenie mięśnia sercowego;

• zapalenie mięśni;

• zaostrzenie choroby przewlekłej (zastoinowa niewydolność serca, astma, POChP, choroba wieńcowa, cukrzyca);

• zaburzenia świadomości.

W przypadku wystąpienia objawów alarmowych tj. duszność, ból w klatce piersiowej, zaburzenia świadomości, wysoka gorączka pomimo zastosowania leków przeciwgorączkowych, należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala.

Szczególną uwagę należy zwrócić na kobiety ciężarne, u których zakażenie wirusem grypy może doprowadzić do zagrożenia życia płodu. Takie pacjentki należy jak najszybciej poddać obserwacji szpitalnej i wdrożyć odpowiednie leczenie przeciwwirusowe.

Przeziębienie a grypa - różnice, podobieństwa

Zarówno przeziębienie, jak i grypa są wywoływane przez wirusy, a samo zakażenie szerzy się drogą kropelkową. Jednak przeziębienie spowodowane jest infekcją rynowirusem, koronawirusem lub czasami też adenowirusem. Grypa z kolei powodowana jest przez wirus grypy.

Obie choroby charakteryzują podobne objawy tj. zmęczenie, ból gardła czy kaszel. Początek grypy jest jednak znacznie bardziej nagły niż przeziębienia. Dla grypy bardziej charakterystyczny jest także ból głowy, gorączka (w przeziębieniu raczej rzadka), bóle mięśniowe czy uczucie ogólnego rozbicia.

Objawy w obu schorzeniach utrzymują się przez podobny okres czasu (3-7 dni). Jednakże przeziębienie bardzo rzadko prowadzi do rozwoju powikłań w przeciwieństwie do grypy, która u części osób może doprowadzić do wystąpienia np. zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia płuc.

Najbardziej wiarygodnym sposobem na rozróżnienie wspomnianych wyżej chorób jest wykonanie testu laboratoryjnego potwierdzającego obecność wirusa grypy.

Grypa a COVID - różnice, podobieństwa

Główną różnicą jest patogen wywołujący chorobę. Grypę powoduje wirus grypy, a COVID-19 - wirus SARS-Cov2. Choć droga zakażenia jest podobna (oba patogeny przenoszone są drogą kropelkową), to SARS-Cov2 jest znacznie bardziej zakaźny i o wiele łatwiej przenosi się z człowieka na człowieka.

Objawy są podobne. W obu schorzeniach mamy do czynienia z gorączką, kaszlem, ogólnym osłabieniem, bólami mięśni czy bólem głowy. Jednak charakterystyczne dla COVID-19 jest występowanie zaburzeń węchu i smaku (nie zdarza się u chorych na grypę).

Okres wylęgania grypy to 1-4 dni, natomiast w przypadku COVID-19 zwykle wynosi 2-5 dni, a czasami nawet 14 dni.

Powikłania grypy i COVID-19 są podobne. Można tu wymienić zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność wielonarządowa czy nasilenie choroby przewlekłej. To, co wyróżnia COVID-19 to możliwość wywołania późniejszej zakrzepicy, PIMS (wielonarządowy zespół zapalny u dzieci) czy tzw. Long Covid (pojawić się może nawet po wielu miesiącach od zakażenia).

Obu chorobom (a zwłaszcza ich powikłaniom) możemy skutecznie zapobiegać dzięki szczepieniom.

Nieleczona grypa - konsekwencje

Grypa w dużej części przypadków nie wymaga leczenia przyczynowego i ustępuję samoistnie po około 7 dniach. Jednak pewne grupy osób (osoby starsze, kobiety w ciąży, chorzy przewlekle, małe dzieci) mogą wymagać specjalistycznego leczenia w celu uniknięcia rozwoju poważnych powikłań m.in. zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia płuc, niewydolności wielonarządowej.

Bibliografia