Skuteczne leczenie otyłości – metody i nowe podejścia terapeutyczne

Otyłość - charakterystyka i konsekwencje

Otyłość to choroba, która charakteryzuje się nadmierną ilością tkanki tłuszczowej. Rozpoznanie otyłości zwykle jest stawiane na podstawie wskaźnika masy ciała BMI, w momencie, gdy jego wartość jest większa lub równa 30 kg/m2. Nadmiar tkanki tłuszczowej nie jest jedynie problemem natury estetycznej, ale również czynnikiem ryzyka wielu poważnych chorób. Szybka interwencja lekarska jest w stanie zapobiec poważnym konsekwencjom otyłości.

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania zwykle są uzależnione od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stanu jego zdrowia. Proces odchudzania powinien się skupiać na modyfikacji stylu życia poprzez zmianę nawyków żywieniowych, wdrożenie regularnej aktywności fizycznej oraz zadbanie o prawidłowy komfort psychiczny (pomoc psychologiczna, prawidłowa higiena snu, unikanie stresujących sytuacji).

Wraz ze zwiększaniem wartości BMI oraz długością utrzymywania się otyłości, zwiększa się ryzyko pojawienia się powikłań, które mogą mieć kluczowy wpływ na stan zdrowia.

Otyłość w Polsce

Otyłość to choroba przewlekła, która w ogromnej ilości dotyka coraz więcej osób na całym świecie. Według dostępnych danych, w Polsce otyłość stwierdza się u 25% obywateli. Niektóre prognozy, szacują się, że w 2035 roku, z chorobą otyłościową będzie się mierzyć co trzeci Polak.

Czynniki ryzyka otyłości

Na problem otyłości zwykle przekłada się wiele czynników ryzyka:

• dieta - spożywanie wysokokalorycznych posiłków, przetworzonej żywności bogatej w cukry proste;

• brak aktywności fizycznej - siedzący tryb pracy, spędzanie dużej ilości czasu przed ekranem komputera czy telefonu;

• zła higiena snu - może dochodzić do zaburzenia rytmu dobowego wydzielania hormonów;

• przyczyny psychologiczne - niska samoocena, depresja, zaburzenia odżywiania np. zespół kompulsywnego jedzenia, nałogowe jedzenie;

• przyczyny endokrynologiczne np. choroba i zespół Cushinga;

• podłoże genetyczne -zespoły genetyczne (np. zespół Pradera i Williego) lub mutacje pojedynczych genów np. receptora leptyny;

• nabyte przyczyny podwzgórzowe - np. guzy, operacje, urazy ośrodkowego układu nerwowego, stany zapalne lub inne przyczyny uszkodzenia podwzgórza,

• przyjmowanie niektórych leków np. glikokortykosterydy;

Konsekwencje zdrowotne otyłości

Otyłość jest chorobą, która może wiązać się z licznymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jej powikłania obejmują m.in.:

• zaburzenia snu - np. obturacyjny bezdech senny;

• zaburzenia psychiczne - depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia koncentracji;

• dolegliwości przewodu pokarmowego - kamica, zapalenie pęcherzyka żółciowego, refluks żołądkowo-przełykowy, bóle brzucha, stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi;

• zaburzenia metaboliczne - zaburzenia lipidowe, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2;

• choroby sercowo-naczyniowe - nadciśnienie tętnicze, zespoły wieńcowe, udar mózgu;

• choroby układu mięśniowo-szkieletowego- głównie zwyrodnienia kostno-stawowe, choroby zapalne stawów;

• zaburzenia endokrynologiczne - np. zespół policystycznych jajników, zaburzenia miesiączkowania;

• choroby nowotworowe - rak endometrium, piersi, jajnika, gruczołu krokowego, wątroby, pęcherzyka żółciowego i nerki.

Leczenie otyłości

Do leczenia otyłości należy podchodzić wielowymiarowo ze względu na złożony charakter problemu. Skuteczne leczenie obejmuje zarówno zmianę stylu życia, jak i interwencje medyczne. Odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna powinny być fundamentem terapii.

Decydując o sposobie leczenia otyłości, należy uwzględnić przyczynę, ogólny stan zdrowia pacjenta, motywację do zmiany oraz stopień zaawansowania choroby.

Cele leczenia otyłości

Głównym celem i założeniem leczenia otyłości jest poprawa stanu zdrowia pacjenta oraz prewencja następstw i powikłań metabolicznych wynikających ze zbyt dużej wagi. Celem terapii jest również wdrożenie odpowiednich nawyków, dzięki czemu efekt odchudzania będzie długotrwały.

Każda osoba rozpoczynająca terapię powinna otrzymać od lekarza niezbędne informacje oraz wsparcie. Zaangażowanie pacjenta oraz zrozumienie potrzeby leczenia jest niezbędne w kontekście osiągnięcia sukcesu. W niektórych przypadkach warto rozważyć pomoc psychologiczną, która wspomoże pacjenta w radzeniu sobie ze stresem oraz zaadaptowaniem się do zmian w stylu życiu.

Metody leczenia otyłości

Dostępnych jest wiele metod leczenia otyłości, które mogą obejmować modyfikacje diety, zwiększenie aktywności fizycznej czy pomoc psychologiczną. W przypadku nieskuteczności wcześniej wymienionych metod, dostępne jest leczenie farmakologiczne czy chirurgiczne.

Do najczęściej wykonywanych zabiegów w chirurgii bariatrycznej zalicza się:

• laparoskopowe zmniejszenie żołądka (rękawowa resekcja żołądka, gastric sleeve);

• bypass żołądka (gastric bypass);

• opaski żołądkowe;

• balon żołądkowy.

Farmakologiczne leczenie otyłości

Leczenie farmakologiczne jest najczęściej proponowane pacjentom, u których modyfikacja stylu życia nie przyniosła oczekiwanych rezultatów.

Należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne powinno być jedynie uzupełnieniem procesu terapeutycznego, dlatego w trakcie przyjmowania leków należy przestrzegać zaleceń dietetycznych oraz dbać o regularną aktywność fizyczną.

Działanie leków zwykle polega na zmniejszeniu apetytu i zwiększeniu uczucia sytości, dzięki czemu osoba przyjmująca preparat spożywa mniejszą ilość pokarmu, co wspomaga utratę masy ciała. Dodatkowo preparat może zmniejszać wydzielanie insuliny w zależności od stężenia glukozy, hamować wytwarzanie glukagonu i spowalniać opróżnianie żołądka.

Zobacz także: Jakie leki wypisuje lekarz rodzinny? Przegląd najważniejszych zasad

Leki na otyłość

Dostępne leki na otyłość różnią się między sobą mechanizmem działania. W Polsce zarejestrowane są 3 leki w leczeniu otyłości: preparat złożony naltreksonu z bupropionem, liraglutyd oraz orlistat.

Dodatkowo substancje czynne takie jak fentermina/topiramat, dietylopropion, fendimetrazyna (Bontril, Melfiat), bupropion-naltrekson, semaglutyd (Ozempic , Wegovy), dulaglutyd, liraglutyd lisdexamfetamina, kombinacja inhibitorów SGLT2 (np. dapagliflozyna, kanagliflozyna) znajdują zastosowanie w leczeniu otyłości.

Wskazania do zastosowania farmakoterapii

Wskazaniem do włączenia farmakoterapii jest otyłość lub nadwaga (BMI ≥27 kg/m2), która współwystępują przynajmniej z jedną chorobą będącą powikłaniem otyłości u chorego, a wcześniej włączone leczenie niefarmakologiczne nie przyniosło oczekiwanego celu terapeutycznego.

Indywidualny dobór leczenia

Ze względu na złożoność problemu, leczenie otyłości wymaga indywidualnego podejścia. Dobór odpowiedniej terapii powinien uwzględniać stan zdrowia pacjenta, motywację do leczenia oraz możliwości finansowe.

Monitorowanie postępowania terapeutycznego jest kluczowe w osiągnięciu zamierzonych rezultatów. Może się to odbywać poprzez wykonywanie regularnych pomiarów obwodu ciała, wagi, regularnych wizyt u lekarza czy dietetyka oraz prowadzenia dziennika żywieniowego.

Podczas redukcji masy ciała ważne jest wykonywanie badań kontrolnych takich jak m.in. morfologia, lipidogram, oznaczanie stężenia glukozy, ocena czynności wątroby, nerek, tarczycy.

Redukcja masy ciała

Myśląc o redukcji masy ciała nie powinno się uwzględniać tylko wizualnych aspektów, ale również poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego. Uznaje się, że bezpieczne tempo utraty wagi wynosi ok. 0,5-1 kg na tydzień co daje ok. 2-4 kg miesięcznie.

Cele redukcji masy ciała

Celem redukcji masy ciała jest poprawa stanu zdrowia pacjenta oraz zmniejszenie ryzyka występowania powikłań otyłości. Pacjent powinien zdawać sobie sprawę z powagi problemu oraz wyznaczyć sobie konkretny cel skupiający się przede wszystkim na poprawie komfortu życia.

Motywacja do zmiany stylu życia i osiągnięcia zdrowej i szczupłej sylwetki nie powinna być chwilowa - sam proces odchudzania wymaga czasu, a następnie do utrzymania odpowiedniej wagi konieczna jest odpowiednia samokontrola.

Metody redukcji masy ciała

Dostępnych jest wiele metod pomagających zredukować masę ciała takich jak m.in. odpowiednia dieta o obniżonej kaloryczności, regularna aktywność fizyczna. W niektórych przypadkach, gdy zmiana stylu życia nie jest wystarczająca, pacjent może skorzystać z leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego.

Suplementy diety w redukcji masy ciała

Suplementy diety mogą być pomocne w redukcji masy ciała jednak przed ich zastosowaniem warto skonsultować się z lekarzem, który określi czy dany preparat nie wchodzi w interakcję z innymi przyjmowanymi lekami.

Dodatkowo warto mieć na uwadze, że same suplementy diety mogą jedynie wspomóc proces odchudzania, jednak bez odpowiedniej diety i aktywności fizycznej nie przyczynią się do utraty kilogramów.

Leczenie otyłości u dzieci i młodzieży

Proces leczenia otyłości u dzieci i młodzieży wymaga odpowiedniego podejścia, gdyż wczesna interwencja i zmiana stylu życia jest w stanie zapobiec długoterminowym konsekwencjom zdrowotnym.

Czy są leki na otyłość dla dzieci?

Dostępność leków, które można stosować u dzieci w przypadku otyłości, jest ograniczona. Farmakologiczne leczenie otyłości u młodszych pacjentów rozważa się, gdy program modyfikacji stylu życia nie ograniczył przyrostu masy ciała lub nie pomógł w leczeniu powikłań otyłości.

Jedynym zarejestrowanym lekiem, który może być stosowany u dzieci > 12. roku życia z BMI odpowiadającym ≥30 kg/m2 jest analog ludzkiego glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1), liraglutyd.

Leki na otyłość dla dzieci

Skutki uboczne leków na otyłość

Tak jak wszystkie dostępne preparaty, leki na otyłość mogą również powodować występowanie działań niepożądanych. Skutki uboczne to głównie objawy ze strony przewodu pokarmowego np. nudności, wymioty, biegunki oraz bóle brzucha.

W rzadkich przypadkach może dojść do poważniejszych skutków ubocznych takich jak ostre zapalenie trzustki lub pogorszenie funkcji wątroby.

Gdy wystąpią działania niepożądane leku, warto zgłosić to lekarzowi, który może zaproponować modyfikację dawki lub inny schemat leczenia.

Refundacja leków na otyłość - czy leki na otyłość są refundowane?

Koszt leczenia otyłości może być dużą przeszkodą dla niektórych pacjentów. Niestety na ten moment, żaden lek w terapii otyłości nie jest objęty refundacją. Refundowane są leki, które są wykorzystywane w leczeniu chorych z cukrzycą typu 2 i jednocześnie jako wspomagające redukcję masy ciała.

Warunki refundacji

Aby uzyskać refundację np. na lek Ozempic trzeba spełnić określone wymagania:

• występowanie cukrzycy typu 2 u pacjentów

  • leczonych co najmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi,

  • z HbA1c ≥ 7,5%,

  • z otyłością definiowaną jako BMI≥30 kg/m2,

  • oraz bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym rozumianym jako: potwierdzona choroba sercowo-naczyniowa lub uszkodzenie innych narządów objawiające się poprzez: białkomocz lub przerost lewej komory lub retinopatię, lub obecność 2 lub więcej głównych czynników ryzyka spośród wymienionych poniżej: wiek ≥ 55 lat dla mężczyzn, ≥60 lat dla kobiet, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu.

Nowe podejścia terapeutyczne w leczeniu otyłości

Ze względu na rosnące zapotrzebowanie, leczenie otyłości cały czas się rozwija, a nowe podejścia łączą ze sobą skuteczną farmakoterapię, zabiegi chirurgiczne oraz podejście behawioralne.

Innowacyjne metody leczenia otyłości

Najnowszym dostępnym lekiem przeciwcukrzycowym, dostępnym od niedawna w Polsce jest Mounjaro, czyli tirzepatyd (Mounjaro). Substancja czynna zawarta w preparacie jest podwójnym agonistą receptorów polipeptydu insulinotropowego zależnego od glukozy (GIP) oraz glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1). Mechanizm działania umożliwia poprawę kontroli cukrzycy typu II oraz regulację apetytu, zmniejszenie uczucia głodu i przyspieszeniu uczucia sytości. W przypadku nieskuteczności zmiany stylu życia i leczenia farmakologicznego dostępne jest leczenie chirurgiczne.

Dostępne są również chirurgiczne metody leczenie otyłości. Innowacje w chirurgii bariatrycznej skupiają się na zastosowaniu specjalnych robotów operacyjnych, technik neuromodulacyjnych czy endoskopowych.

Perspektywy rozwoju leczenia otyłości

Choć skala problemu otyłości cały czas się powiększa, chory nadal pozostaje niewidzialny w systemie ze względu na niepostrzeganie otyłości jako choroby. Kluczem do rozwoju leczenia otyłości jest współpraca wielu środowisk i różnych specjalistów.

Bibliografia